Passie voor oude Boerenwagens

Het van oudsher bekende wagenmakersgeslacht Van Peet uit Meerkerk heeft vele generaties gebeeldhouwde wagens voortgebracht. De boerenwagens uit onder andere de Alblasserwaard waren, zoals in het hele rivierengebied, mooi en soms overdadig uitgevoerd met prachtig steek- en snijwerk. Er werd kwistig met bladgoud gewerkt. De oudste wagens waren vaak het mooist. Jan van Asperen uit Alblasserdam, die uit liefhebberij, oude wagens opknapt vertelt met veel gevoel voor nostalgie over zijn passie. Zelfs voor 1500 waren er al wagens in dezelfde stijl en techniek zoals die van rond 1900. Jan van Peet, geboren in 1914, bouwde al op 18-jarige leeftijd en boerenwagen, geholpen door zijn oom die ook in de wagenmakerij werkzaam was. Zijn vader vond het maar niks. Het was tenslotte 1931: de crisistijd, armoede en veel werkeloosheid. De wagen werd verkocht aan een zekere Isak Verhaar uit Nieuwland. De wagen bestaat nog en staat zelfs nog in dezelfde boerderij.

Meegenomen door de bezetters

In totaal heeft Jan van Peet vier gebeeldhouwde wagens gemaakt: in 1930 heeft Jan van Peet een boerenwagen gemaakt voor Van Iperen uit Meerkerk, Jan was toen 16! De andere drie boerenwagens zijn gemaakt in de jaren 1931,1944 en 1971. De wagen uit 1944 is spoorloos verdwenen. Wie weet hier meer van? Ik zou het graag horen? Volgens sommigen is hij in de oorlog meegenomen door de bezetters, aldus van Asperen. De wagen uit 1971 is een prachtig staaltje ouderwets vakmanschap. Met liefde gemaakt in opdracht van de bekende rijtuigenverzamelaar George Verhoeven uit Amsterdam, later wonende in Diever. Hij liet de wagen maken door Jan van Peet. Het moet een echt klassiek model worden zoals ze oorspronkelijk waren met onder meer houten assen, twee vrouwen- of bruidsbankjes, en een schitterend gebeeldhouwd hoog achterkrat. Eén zoals alleen een boer in goede welstand kon bestellen.

Het Barokke smeedwerk is gemaakt door de smid Krijn v/d Zee uit Meerkerk, die veel voor de soms zeer kritische Jan van Peet heeft gewerkt. Diezelfde smid, inmiddels 65 jaar, heeft enkele weken terug voor dezelfde wagen nog twee prachtige trekijzers gesmeed. DIt voor de veiligheid bij het opstappen en voorwaarts trekken van de imposante wagen. Het zwaardere houtwerk en de wielen worden indien nodig door Wout Verdoorn gemaakt. Diezelfde smid, inmiddels 65 jaar, heeft enkele weken terug voor dezelfde wagen nog twee prachtige trekijzers gesmeed. DIt voor de veiligheid bij het opstappen en voorwaarts trekken van de imposante wagen. Het zwaardere houtwerk en de wielen worden indien nodig door Wout Verdoorn gemaakt.

Veiling

Verhoeven is inmiddels de tachtig gepasseerd en mankerende. Enige tijd geleden zijn alle rijtuigen en wagens geveild door Veilinghuis Hessing in Nijmegen. Onder enorme belangstelling werden er soms hoge prijzen betaald, ook voor de B.W. uit 1971. De nieuwe eigenaar is dhr. A. Stam, kunsthandelaar, maar bovenal liefhebber uit ‘s-Gravendeel. Hij heeft de wagen direct bij Jan van Asperen in Alblasserdam voor een laag nieuw bladgoud en een orginele beschildering van de gestoken ornamenten. Het schilderwerk van Van Peet was niet (meer) van hoog niveau. Hij had bijvoorbeeld geen bladgoud maar goudverf gebruikt. Van Peet was beeldhouwer, geen schilder. Tsja . . . . ieder z’n vak, aldus Van Asperen.

Proefrit

Hij vervolgt: Onlangs hebben we met de 11-jarige Groninger stermerrie Fertuun een proefrit gemaakt. Onder andere langs de molens van Kinderdijk. Het waaide flink en alle molens draaiden. Voor een paard dat Er komt gelukkig steeds meer waardering voor deze zeldzame kunststukken op wielen. Het zijn de mooiste wagens de ooit op de wereld in een reeks, en door vele generatie wagenmakers , eigenlijk in dezelfde technische uitvoering en stijl zijn gemaakt.

W.K. Vierspannen

Hoeveel zijn er nog? Van het Alblasserwaardse model ongeveer twaalf stuks. In totaal is er nu een veertigtal geïnventariseerd. Daarbij inbegrepen ook de minder gebeeldhouwde zoals je bijvoorbeeld vroeger veel in de Tielerwaard zag. Mooi, hoog van type, maar niet zo rijk in goud- en snijwerk. Van die veertig zijn er ongeveer nog twintig die rijdbaar zijn of rijdbaar gemaakt (kunnen) worden. Mijn wens is om het in de toekomst van overheidswege beschermd cultuurhistorisch bezit te maken.

Op de wereldkampioenschappen Vierspannen op Landgoed Mariënwaardt bij baron Frans van Verschuer (960ha) in Beesd in het afgelopen jaar is deelgenomen met zo’n 25 rijdbare boerenwagens en makke paarden.

Mochten er nog mensen in de Alblasserwaard of omgeving zijn die in het bezit zijn van delen of onderdelen van oude boerenwagens dan zou ik daar graag mee in contact komen. Ook foto’s en oude verhalen zijn welkom. Je kan met Jan van Asperen in kontakt komen door te bellen naar telefoonnummer 078-6917951.