De Speelwagen Albasserwaard, Eiland van Dordrecht
Deze spectaculaire speelwagen komt uit de Alblasserwaard of eiland van Dordrecht, De wagenmaker is onbekend en het bouwjaar is achtiende eeuws, vermoedelijk.1780. Een bijzonder fraai exemplaar met veel polychrome beschilderingen. Een. heel fragile wagen met wielbanden van 4 cm, wordt weer rijdbaar net als de andere speelwagen .
De Speelwagen heeft fraaie hoge wielen van ruim 1.40 meter (restauratie projekt).
Zijaanzicht van de deplorabele staat van de Alblasserwaardse speelwagen bij aanvang van de restauratie.
Vooraanzicht van de erbarmelijke ongerestaureerde staat van de Speelwagen
En het achteraanzicht in de ongerestaureerde situatie
Speelwagen uit 1790 uit de Alblasserwaard. Na anderhalf jaar opknappen is de wagen nu weer in en rijdbare topconditie. De speelwagen was vroeger het toppunt van ambachtskunst van de wagenmaker,, zo verfijnt in alles, heel luxe! De allerijkste boeren hadden ze vroeger, ze zijn tot plm 1840 gemaakt en waren toen al ouderwets, maar wat zijn ze oogverblindend mooi. Meestal werd bij de boeren de grotere gebeeldhouwde bedrijfswagen gebruikt voor privé. , Er zijn nog 2 speelwagens in Nederland en 1 in België in particulier bezit.
De vloer van de buikplank is vernieuwd, , het prachtige oude frontstuk voorop de vloer is in ere hersteld . De kleuren zijn origineel en waar mogelijk gehandhaafd. Goed is de Alblasserwaardse keeft te zien in het voorschamel, (kievit). Waar de wagen ooit is gebouwd is niet bekend,, het kan rond Dordt zijn of meer richting Gorinchem. Omstreeks 1650 reden er al zulke rijke wagens in Nieuw-Lekkerland ,, de west Alblasserwaard, en volgens geschiedschrijver dominee Van Oudenhove.
Onder en dikke koekebak vuil kwamen er fraaie kleuren tevoorschijn, tenminste de restanten. Zoveel als mogelijk was, is alles teruggebracht in oude kleuren,. Wat een rijkdom en vrolijke uitstraling! In de vruchtbare Alblasserwaard kon na jaren van rijke oogst en voorspoed een dijkdoorbraak alles weer vernietigen, de, bewoners , de boerderijen, de vee-oogst, en derijke wagens.
Een dichte bloktang, dus alleen geschikt voor enkele span met luxe lamoen. In dit geval een lamoen met twee drakenkoppen gesneden., Voor een kromme dissel moest je toch wat dichter op het paard zitten om te voeten , dat is remmen met je voet op de kont van het paard. Kijk is hoe kunstig uitgezaagd en gevijld, het sierijzer voorop is gemaakt. Er werd vroeger niet op tijd gelet om er iets moois van te maken.
Wat een prachtig silhouet, de Porsche of de Mercedes onder de boerenwagens. Een sportieve twee zitter zou je tegenwoordig zeggen. De landman en zn wijf gingen spelevaren en de knecht of voerman zat voor op de voermansplank, die kon worden verwijderd als de boer zelf wilde rijden met zn fraaie klepperal. Die kleuren, je zou zeggen het wordt een warboel, maar niets is minder waar het past wonderwel , en is een lust voor het oog.
Bij aanschaf zat er nog 1 wiel bij, dat was genoeg om na te maken. Dus 4 nieuwe fijne hoge wielen, ongeveer 1,45 meter hoog, helemaal in stijl, met vermoedelijk de zelfde oude kleuren. De wagen staat nog goed op zn poten , de wielstand is prima, heel fraai snijwerk, originele vrolijke kleurstelling, goud waar goud hoort. Een juweel van een wagen waar we zuinig op moeten zijn.
De kunstig gemaakte kortwagen bovenop ziet er fraai uit met rijke witte kelken. De tongbanden zijn extra geaccentueerd en met oud geel ombiesd,. Wat opvalt is het 18-de eeuwse barokke glijijzer, met de bloem bovenaan, helemaal gerestaureerd door smid Harm Struik, wat formidabel is gedaan De kortwagen is mede de verbinding tussen het voor- en achterstel,. Tussen de bloktang loopt de langwagen die komt tot in het achterschamel, en zorgt voor stabiliteit.
De onderzijde van de buikplank. Te zien is de dwarsklamp en de voorklos die doorloopt bij een speelwagen door het voorschamel en zo de boel stabiliseerd,. De kortwagen heeft in de Alblasserwaard twee spanbouten op de kortwagen. Verderop in de Betuwe en de Bommelerwaard zijn dat er altijd drie. Wel hebben ze altijd twee draaipunten waardoor de achterwielen tegenovergesteld draaien.
Bij een goede vrind kon ik een zeldzaam achterkrat van een speelwagen uit deze buurt krijgen,. Een geschenk uit de hemel, want waar vind je zoiets nog. Het lijkt wel of die er ooit bij heeft gehoord, zo fraai en gaaf nog, De steekleren zijn nieuw, naar het motief van het achterkrat gemaaakt, een pracht combinatie, ondanks zij leeftijd in een rijdbare topconditie, en heel goed geconserveerd,. Er zit ongeveer 20 liter houtwormgif in en een drietal lagen lijnolie. Deze wagen rot nooit meer maar ze blijven wel kwetsbaar. We zijn er zuinig op!
Hier zien we het lage speelwagen krat, heel fraai bijna fragiel uitgevoerd, Het speelwagenkratheeft in een vorig leven dienst gedaan als kapstok, getuige de schroefgaatjes, die wel netje zijn weggewerkt! Past perfekt, de onderdelen uit de zelfde streek kunnen meestal goed bij elkaar. wat betreft maat en uitvoering. Iedere wagen had oudtijds een hoog en laag achterkrat, het lage was lichter en je had zicht naar achter, ook weer bijzonder rijk en passend met het geheel uitgevoerd, Het zit aan weerszijde opgesloten simpel tussen twee latjes, en onder in het midden een ijzeren punt door de buikplank om mee te draaien in de bochten.
Driekwart van achter geeft de mooiste fotos, zo in het prille voorjaarsgroen.
Het kleuren van de ondergrond hangt af van de regio waar de wagen vandaan komt. In de Alblasserwaard is er meer oker in de lijnolie, maar verderop in de Betuwe en ook in de Bommelerwaard gebruikten ze meer de bruintinten van gebrande amber of Van Dijcks bruin en zo. Er was wel een overgangsgebied. Een zuivere grens is moeilijk aan te geven, en goed patineren is ook belangrijk.